КЕРАМИКАЛЫҚ ТӨСЕМДЕР АЛУ ҮШІН ШИКІЗАТ ҚОСПАСЫН ЗЕРТТЕУ

Кіріспе

Аңдатпа

Мақалада керамикалық төсемтас өндірісі үшін түйіршіктелген домна қожын пайдалану арқылы жүргізілген ғылыми-тәжірибелік жұмыстардың нәтижелері ұсынылған. Зерттеулер саздақ-бентонитті саз және  "Арселор Миталл Темиртау"АҚ –ның домналық түйіршіктелген қожы шикізат жүйесінде жүргізілді.

Отандық және шетелдік ғалымдар еңбектерін аналитикалық шолудың нәтижелері бойынша демалыс саябақтарын, саяжолдарды, балалар алаңдарын, балабақшаларды, мектептерді, мәдениет және сауда объектілерін абаттандыру кезінде керамикалық төсемдерді пайдаланудың ерекше өзектілігі анықталды, өйткені олар жоғары экологиялығымен, атмосфералық әсерлерге төзімділігімен ерекшеленеді және эстетикалық түрге ие. Кептіру және күйдіру сатысында бұйымның физикалық-механикалық қасиеттерін жақсартатын қоспа ретінде керамикалық төсемдерді өндіру үшін "Арселор Миталл Темиртау" АҚ домна пешінің түйіршіктелген қожын пайдалану бойынша ғылыми-тәжірибелік жұмыстар жүргізілді. 1000⁰С температурада домна пешінің түйіршіктелген қожының қоспасының мөлшеріне байланысты керамикалық төсем үлгілерінің физика-механикалық қасиеттерінің өзгеруінің негізгі заңдылықтары анықталды.

Домна пешінің түйіршіктелген қожының қоспасының мөлшерін 35% - ға дейін арттыру керамикалық массаны сезімтал емес қоспалар санатына ауыстыратындығы анықталды.

Бұл қалыпталған үлгілерді кептіру жарықтарынсыз жылдам қарқынмен кептіруге мүмкіндік береді. Түйіршікті қождың қоспасы мөлшері 35% - ға дейін артуымен 1000 ⁰С күйдіру температурасы кезінде үлгілердің беріктігінің өсуі қождың ең аз құрамымен салыстырғанда 1,5 есе дерлік құрайтыны анықталды. Рентгенді-фазалық және электронды-микроскопиялық талдау нәтижелері бойынша 1000⁰С температурада күйген үлгілерде волластониттің (CaSiO₃) төмен температуралы түрімен кристалданған кеуектенген қож дәндері байқалатыны анықталды. Көп дәрежеде кристалданған қож дәндері домна пешінің түйіршіктелген қождың мөлшері 30-35% құрайтын құрам үлгілерінде байқалады. Керамикалық массаның құрамында волластониттің болуы арматуралық компонент рөлін атқаратыны дәлелденді. Шынында да, жоғары беріктік көрсеткіштеріне күйдіру өнімдерінде волластониттің ең үлкен кристалдануы байқалған құрамдарда қол жеткізу мүмкін екендігін атап өткен жөн.Жүргізілген ғылыми-тәжірибелік жұмыстардың нәтижесінде сапа, эстетика, экологиялық, ресурс және энергия үнемдеу талаптарына жауап беретін саздақ-бентонит - түйіршіктелген домна қожыны шикізат жүйесінде керамикалық төсемдерді өндірудің орындылығы дәлелденді.